الجمعة، 26 نوفمبر 2010

ئایا راسته‌ شێخ عبدالكریمی داره‌خورما لایه‌نگری ئینگلیز بووه‌؟؟! به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ی چه‌واشه‌كاریه‌كی مێژوویی

 شيخ محمود له كه ل شيخ عبدالكريم



عه‌بدوڵڵا فایه‌ق عاڵڵایی


                                ته‌نها به‌ناوی خوای 
له‌سه‌رده‌می ئه‌مرۆدا بابه‌تی مێژوو  هه‌روه‌ها نووسینه‌وه‌ی مێژوو به‌و جۆره‌ نیه‌ كه‌وا له‌ رابردوو ده‌نووسرایه‌وه‌ ، مێژوو نووسینه‌وه‌ گه‌ر به‌ به‌ڵگه‌ و دیكۆمێنت نه‌بێت بۆ ئه‌م سه‌رده‌مه‌  بایه‌خێكی نیه‌ ، گه‌وره‌ترین به‌رپرسیاره‌تی نووسین مێژوو نوسینه‌وه‌یه‌ ،زۆرێك له‌ سه‌رچاوه‌ و په‌رتوكه‌ مێژووییه‌كان به‌ هه‌ناسه‌یه‌كی ده‌مارگیری نووسه‌ره‌كه‌یه‌وه‌ نوسراوه‌ ، كه‌سانێكیش هه‌ن كه‌ مێژوو ده‌نووسنه‌وه‌ به‌ڵام ئه‌وان و مێژوو كوجا مه‌رحه‌با ،نمونه‌ی ئه‌وانیش دكتۆر فه‌رهاد پیرباڵه‌ ، كه‌لای پارته‌ ده‌سه‌ڵاتدار و به‌ناو رۆشنبیره‌كان ئه‌م پیاوه‌ زانا و دانا و رۆشنبیر و مێژوونوس و ره‌خنه‌گر و نووسه‌ری گه‌وره‌ی گه‌له‌ كه‌مانه‌ ،به‌ڵام ئه‌وه‌ی مایه‌ی سه‌رسامیه‌ یه‌كێ‌ له‌و ئاوه‌ڵناوانه‌(صفه‌)ی تیانیه‌.
رۆشنبیران به‌گشتی و مێژوونوسان به‌تایبه‌تی ئاگه‌دارن كه‌ فه‌رهاد پیرباڵ په‌رتوكێكی  داناوه‌ به‌ناوی (كرۆنۆلۆژیای هه‌ولێر له‌كۆنه‌وه‌ تا 1958ز)،ئه‌م په‌رتوكه‌ 164لاپه‌ره‌ی قه‌باره‌ گه‌وره‌یه‌ و له‌ ده‌زگای ئاراس بڵاوكراوه‌ته‌وه‌ ،به‌داخه‌وه‌ش له‌سه‌ر ئه‌ركی پارێزگای هه‌ولێر چاپكراوه‌ ، گه‌ر بودجه‌ی ئه‌م په‌رتوكه‌ بۆ  رواندنی  گوڵ بوایه‌ هه‌زاره‌ها جار چاكتر ده‌بوو ،چونكه‌ په‌رتوكه‌كه‌ی ئه‌و دركه‌.
 ئایا فه‌رهال پیرباڵ هه‌ڵه‌ی كردووه‌ یاخود چه‌واشه‌كاری  ؟
جه‌نابی فه‌رهاد پیربال له‌لاپه‌ره‌ 71ی په‌رتوكی ناوبراو ده‌ڵێ‌ :
(شێخ محمود له‌ 1919 هاتۆته‌ هه‌ولێر بۆ لای مه‌لا فه‌ندی و شێخ كاكه‌ی داره‌خوما(شێخ عه‌بدولكه‌ریمی داره‌خورما)و كوره‌كه‌ی ،سه‌یدكاكه‌ی هه‌ڵه‌جه‌،له‌گوندی داره‌خورما له‌ بن چیای قه‌ره‌چوغ و له‌ كه‌ندێناوه‌،به‌ڵام ئه‌وان بۆ خۆیان له‌گه‌ڵ ئینگلیز بوونه‌ و پشتگیری شێخ مه‌حمودیا ره‌فزكردۆته‌وه‌)ئه‌مه‌ ده‌قی قسه‌كه‌ی دكتۆره‌ وه‌كو خۆی.
خوێنه‌ری به‌رێز سوێند به‌خوا پیاو سه‌رسام ده‌بێت كاتێ‌ ده‌زانێت ئه‌م ده‌قه‌ له‌ نووسینی مامۆستایه‌كی زانكۆیه‌ كه‌ خۆی به‌ عه‌للامه‌ی زه‌مان له‌ پێنووس ئه‌دات ، جارێ‌ له‌ پێش هه‌موو شتێك له‌رووی زمانه‌وانیه‌وه‌ سه‌رتاپا هه‌ڵه‌یه‌،من دڵنیام ئه‌گه‌ر یه‌كێ‌ ئاگه‌داری مێژوو و بابه‌ته‌كه‌ نه‌بێت هیچ له‌و ده‌قه‌ تێنگات ،چوار كه‌سایه‌تی تێكه‌ڵاو كردووه‌ ،ئه‌وه‌ی یه‌كه‌م (مه‌لا فه‌ندی )كێشه‌یه‌كمان له‌سه‌ری نیه‌ ،به‌ڵام سێ‌ كه‌سایه‌تیه‌كه‌ی تر وه‌ك چێشتی مجێوری لێكردووه‌ ،(شێخ عه‌بدولكه‌ریمی داره‌خورما)و(شێخ كاكه‌ی هه‌ولێری )و(سه‌ید كاكه‌ی هه‌له‌جه‌)، ئێمه‌ ده‌زانین مه‌به‌ستی (شێخ عه‌بدولكه‌ریم ی داره‌خوما و شێخ كاكه‌ی كوریه‌تی)به‌ڵام بۆچی (سه‌ید كاكه‌ی هه‌ڵه‌جه‌)هاتۆته‌ ناو ناوان نازانین!؟
به‌ پیشتیوانی خواو به‌ڵگه‌كانمان درۆ و بوختانی ئه‌و كۆلكه‌ نووسه‌ره‌ روونده‌كه‌ینه‌وه‌ ، ده‌یسه‌لمێنیشین كه‌ ئه‌و پیاوه‌و مێژوو كوجا مه‌رحه‌با.
ئایا شێخ محمود له‌ ساڵی 1919ز هاتۆته‌ هه‌ولێر
 شێخ محمودی حه‌فید
•    به‌هیچ شێوه‌یه‌ك شێخ محمودی حه‌فید له‌ ساڵی 1919ز سه‌ردانی هه‌ولێری نه‌كردووه‌ ،من زه‌مانتان پێ‌ ئه‌ده‌م ، برۆن گشت ئه‌و په‌رتوكانه‌ سه‌یركه‌ن كه‌ به‌ هه‌ركام  به‌ زوبانه‌كانی كوردی ،عه‌ره‌بی،ئینگلیزی له‌مه‌ر شێخ محمود نوسراوه‌ ،بۆنمونه‌ ده‌توانی سه‌یری  په‌رتوكی (شێخ محمودی قاره‌مان وده‌وڵه‌ته‌كه‌ی خواری كوردستان)ی خوالێخۆشبوو (محمد ره‌سول هاوار)بكه‌یت ،كه‌ له‌ ساڵی 1990به‌رگی یه‌كه‌م و له‌ 92 به‌رگی دووه‌می له‌(له‌نده‌ن)بڵاوكراوه‌ته‌وه‌.
•    شێخ محمود  له‌ رۆژی 2ی نۆڤه‌مبه‌ری ساڵی 1918ز له‌ هه‌ڵبژاردنێكی ئازاد   به‌ مه‌لیكی كوردستان هه‌ڵبژێردا.
•    له‌ 18ی حوزه‌یرانی ساڵی 1919ز شێخ محمود له‌ ده‌ربه‌ندی بازیان  له‌ ژێر به‌رده‌ قاره‌مانه‌ پاش برینداربوونی ده‌ستگیر ده‌كرێت.
•    له‌ 25ی ته‌موزی ساڵی 1919ز شێخ ئه‌درێ‌ به‌ مه‌حكه‌مه‌ی ئینگلیز به‌ تاوانی رووبه‌روو بونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ئینگلیز و هه‌ڵدانی ئاڵای كوردستان  له‌ جێگای ئاڵای ئینگلیز.
•    ئه‌مه‌و ده‌یان خاڵیتر كه‌ بۆمان روونده‌بێته‌وه‌ شێخ محمود له‌ ماوه‌ی 1918تا 1919 كه‌ سه‌رده‌می فه‌رمانره‌وایه‌تی یه‌كه‌می بوه‌ هه‌ر خه‌ریكی خۆئاماده‌كردن و دواجاریش رووبه‌روو بونه‌وه‌ بوه‌ ،جگه‌ له‌مانه‌ش خه‌ڵكی له‌ پیاو ماقولان و زانایان و رۆشنبیران له‌ گشت ناوچه‌كانی كوردستان ده‌هاتن بۆلای شێخ نه‌ك شێخ چوبێت بۆلایان ،كه‌وابوو كه‌ی ده‌رفه‌تی هاتنه‌ هه‌ولێری هه‌بوه‌ ،به‌ڵام نازانین راستی ئه‌و قسه‌ی فه‌رهاد پیرباڵ له‌ كوێیه‌ .


ئایا راسته‌ شێخ عه‌بدولكه‌ریم و شێخ كاكه‌ی كوری لایه‌نگری ئینگلیز بوینه‌؟؟؟
 جه‌نابی دكتۆر له‌مه‌ر شێخ عبدولكه‌ریمی داره‌خورماو شێخ كاكه‌ی كوری به‌وه‌ تاوانباریان ده‌كات كه‌ لایه‌نگری ئینگلیز بوینه‌ و دژی شێخ محمود بوینه‌،جا درۆ و نه‌زانینی فه‌رهاد لێره‌ ده‌رده‌كه‌وێت به‌ تایبه‌ت له‌ باسی شێخ كاكه‌ .
(شێخ عه‌بدولكه‌ریمی داره‌خورما )
شێخ عه‌بدولكه‌ریم كوری شێخ  موسته‌فای هه‌شه‌زینیه‌ ،واته‌ له‌ ساداتی به‌رزنجینه‌،شێخ  موسته‌فای باوكی شێخ عه‌بدولكه‌ریم خه‌لیفه‌ی كاك ئه‌حمه‌دی شێخ بووه‌،كه‌وابوو له‌دوو رێگاوه‌ شێخ عه‌بدولكه‌ریم له‌گه‌ڵ شێخ محمود به‌یه‌ك ده‌گه‌نه‌وه‌ ،یه‌كیان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌وانه‌ هه‌ردوولا سه‌یدن و ئامۆزای یه‌كن ،له‌لایه‌كی تره‌وه‌ به‌رێگه‌ی ته‌ریقه‌ت چونكه‌ شێخی داره‌خورما خه‌لیفه‌ی شێخ حه‌سه‌نی قه‌ره‌چێواری بوه‌،كه‌ شێخی قه‌ره‌چێواریش خه‌لیفه‌ی كاك ئه‌حمه‌دی شێخ باپیره‌ی شێخ محمود بوه‌.


كاتی خۆشی شێخ موسته‌فای هه‌شه‌زینی بۆ ناوچه‌ی ده‌شتی هه‌ولێر   كۆچده‌كات ،جا پاش وه‌فاتی شێخ موسته‌فا شێخ عه‌بدولكه‌ریم شوێنی ده‌گرێته‌وه‌،سه‌ره‌تا له‌ گوندی داره‌خورمای ده‌شتی هه‌ولێر ته‌كیه‌ دروستده‌كات ،دواجار له‌ ساڵی 1928ز دێته‌ شاری هه‌ولێر و له‌ گه‌ره‌كی خانه‌قای شاری هه‌ولێر ته‌كیه‌ك و خانویه‌ك  دروستده‌كات و ده‌ستده‌كات به‌ ئیرشاد یارمه‌تیدانی هه‌ژار و لێقه‌وماوان، شێخ عه‌بدولكه‌ریمی داره‌خورما پیاوێكی ئه‌ولیا و مورشید بووه‌ ،ده‌یان زانای وه‌ك مامۆستا مه‌لا ئه‌حمه‌دی گه‌زنه‌ و شێخانی كورد و عه‌ره‌ب بوونه‌ به‌ خه‌لیفه‌ی ، كه‌راماتی شێخ عه‌بدولكه‌ریم له‌ناو خه‌ڵكی چه‌سپاوه‌ و موته‌واتیره‌ ، به‌ نوێكه‌ره‌وه‌ی سۆفیگه‌ری رێبازی قادری له‌ شاری هه‌ولێر داده‌نرێت ،تا دواجار له‌ ته‌مه‌نی 84ساڵی له‌ رێكه‌وتی 26/كانوونی یه‌كه‌م/1962ز له‌ شاری هه‌ولێر وه‌فاتده‌كات و هه‌ر له‌ ته‌كیه‌كه‌ی نێژراوه‌ كه‌ تاكو ئێستا ته‌كیه‌ی داره‌خورمایی شوێنی زانایان و ئه‌دیبان و پیاوچاكانه‌، وه‌ چالاكی ته‌ریقه‌ت تاكو ئێستا تیایدا به‌رده‌وامه‌.
كه‌وابوو:
شێخی داره‌خورما و شێخی حه‌فید خزمی یه‌كبوینه‌ ، ته‌نانه‌ت زۆر یه‌كتریان خۆشویستوه‌ ، ئایا جه‌نابی دكتۆری عه‌للامه‌ تۆئه‌زانیت كه‌ پاسه‌وانی تایبه‌تی شێخ محمود كێ بوون ؟حه‌تمه‌ن نایزانیت !
به‌ڵێ‌ خوێنه‌رانی به‌رێز شێخ بابه‌ عه‌لی برای شێخ عه‌بدولكه‌ریمی داره‌خوماو شێخ عه‌زیز ئامۆزای شێخی داره‌خورما پاسه‌وانی تایبه‌تی شێخ بوینه‌ .
 ئایا ئه‌زانیت كه‌وا برا و ئامۆزا و كه‌س و كاری شێخ عه‌بدولكه‌ریمی داره‌خوما گشتیان  پاسه‌وانی تایبه‌تی شێخ محمودی حه‌فید بوینه‌ و ته‌نانه‌ت له‌ ئازایه‌تی بێوێنه‌ بوینه‌؟
جه‌نابی دكتۆر  :شێخ محمودی حه‌فید وه‌ك شێخ و مورشیدی خۆی له‌ شێخ عه‌بدولكه‌ریمی روانیوه‌ ، ده‌یان جار شێخی داره‌خورما سه‌ردانی شێخ محمودی حه‌فیدی كردووه‌ , بۆ به‌ڵگه‌شمان ئه‌وه‌ش یه‌كێ‌ له‌ وێنه‌كانی شێخ عه‌بدولكه‌ریمی داره‌خورماییه‌ كه‌ سه‌ردانی شێخ محمودی حه‌فیدی كردووه‌ له‌ داریكه‌لی.(وينه كه ىسه ره وه هه وه)


شێخ محمود و شێخ عه‌بدولكه‌ریم ی داره‌خورما


جا جه‌نابی دكتۆر چۆن ده‌شێت پیاو به‌م شێوه‌یه‌ پێشوازی له‌ یه‌كێ‌ بكات كه‌ لایه‌نگری ئینگلیزبێت؟ بۆ نه‌هاتی ئه‌م وێنه‌یه‌ وه‌ربگریت؟
جگه‌ له‌مانه‌ش شێخ عه‌بدولكه‌ریم ی داره‌خورما به‌رده‌وام ئامۆژگاری چاكی شێخی حه‌فیدی كردوه‌،هه‌روه‌ها چه‌ندین جار دیاری وه‌ك (توتنی خۆشناوه‌تی ،سه‌رزینی ئه‌سپ و ماین به‌ ئاوریشم چینرا و ...هتد)بۆ شێخ محمود ناردوه‌ و شێخی حه‌فیدیش به‌ نیازی ته‌به‌روك وه‌ریگرتوه‌،سه‌ره‌رای ئه‌مانه‌ش چۆن چوه‌ ئه‌قڵت پیاوێكی خواناسی پابه‌ند به‌ سه‌یروسلوك به‌ لایه‌نگری ئینگلیز له‌ پێنوس بده‌یت،ناچێنه‌ عه‌قڵی هیچ كامێكمان كه‌ شه‌رع پارێزێكی ئه‌وها ببێته‌ لایه‌نگری  ئینگلیز.


شێخ كاكه‌ی شێخ عه‌بدولكه‌ریمی داره‌خورما
ناوی راسته‌قینه‌ی موسته‌فایه‌ و له‌ ساڵی 1912ز له‌ گوندی داره‌خورما له‌ دایكبووه‌ ،پاش پێگه‌یشتنی و مۆڵه‌تی له‌ باوكی ده‌چێته‌ گوندی برایم باولی كه‌ندێناوه‌ و له‌وێ‌ ته‌كیه‌ دروستده‌كات و داده‌نیشێت ، له‌ پاش ساڵی 1958 ز دێته‌ هه‌ولێر و له‌ساڵی 1968ز له‌ گه‌ره‌كی ئازادی ته‌كیه‌ ومزگه‌وت دروستده‌كات و ده‌ستده‌كات به‌ ئیرشاد، له‌ساڵی 1981ز په‌رتوكخانه‌یه‌كی نایابی پر له‌ په‌رتوكی ئاینی به‌ناوی (المكتبه‌ القادریه‌)له‌ مزگه‌وت و ته‌كیه‌كه‌ی داده‌مه‌زرێنێت كه‌تاكو ئێستا خوێنه‌ران سوودی لێده‌بینن ،تا سه‌ره‌نجام له‌ 26/12/2003ز مالئاوایی له‌ دونیاكرد و له‌ رێوره‌سمێكی شایسته‌ و به‌ئاماده‌بوونی هه‌زاره‌ها مورید و سه‌دان زانا و رۆشنبیرو سیاسی له‌ ته‌كیه‌كه‌ی خۆی نێژرا ،كه‌تاكو ئێستاش ته‌كیه‌كی شوێنی لێقه‌وماوانه‌ و شێخ ره‌شیدی كوری له‌ جێگای دانیشتوه‌.
جا فه‌زائیح ویارییه‌كه‌ لێره‌دا خۆشترو به‌هێزتر ده‌بێت ، بۆ؟
چونكه‌ : كه‌ جه‌نابی دكتۆر مێژوونوسی گه‌وره‌مان  ده‌ڵێ‌ له‌ ساڵی 1919ز شێخ عه‌بدولكه‌ریم و شێخ كاكه‌ی كوری لایه‌نگری شێخ محمودیان ره‌تكرده‌وه‌ و لایه‌نگری ئینگلیز بوون ،ته‌مه‌نی شێخ كاكه‌ ده‌زانن چه‌ند ساڵ بووه‌؟ ته‌مه‌نی 7ساڵ بووه‌، به‌راستی مایه‌ی پێكه‌نین و هه‌میش خه‌فه‌ته‌ ، باشه‌ جه‌نابی دكتۆر كه‌ نازانیت شێخ كاكه‌ له‌ ساڵی 1912ز له‌ گوندی داره‌خورما ی بناری قه‌ره‌چوغ له‌ دایك بوه‌ چۆن بوێرانه‌ ئه‌و بوختانه‌ت كرد، واماندانا قسه‌كه‌ی ئه‌و مێژوونه‌ناسه‌ راستبوو كه‌ شێخ محمود له‌ساڵی 1919ز هاتۆته‌ هه‌ولێر بۆ لای شێخی داره‌خورما و كوره‌كه‌ی ،ده‌باشه‌ عه‌قلێ‌ چ نوسه‌ر و مێژوونوس و سیاسی و ته‌نانه‌ت نه‌خوێنده‌وارێك په‌سه‌ندی ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ عه‌قلی تۆ په‌سه‌ندیكرد   مه‌لیكی كوردستان بۆ لای منداڵێكی حه‌فت ساڵان هاتبێت تاوه‌كو پشتگیری لێبكات.






سه‌ره‌نجام
بۆ خوێنه‌رانمان ئاشكراكرد كه‌ ئه‌م پیاوه‌ به‌ ئاره‌زووی خۆی مێژوو ده‌نووسێته‌وه‌،هه‌روه‌ها چه‌واشه‌كاری وێڵیه‌تی،بۆیه‌ داواكارم له‌ نوسه‌ران ئاگه‌داری نووسینه‌كانی بن،چونكه‌ دڵنیام ده‌یان چه‌واشه‌كاری تری له‌م جۆره‌ی هه‌یه‌ به‌ڵام هێشتا ئێمه‌ نه‌ماندیوه‌،   ، هه‌روه‌ها پێوسته‌ مامۆستایانی زانكۆ و مێژوونوسانمان ئاگه‌داری نوسینه‌كانی ئه‌م پیاوه‌ بنه‌وه‌ كه‌ له‌ خۆیه‌وه‌ مێژوو ده‌نوسێته‌وه‌ ،ته‌نانه‌ت ئێمه‌ زۆر شتی تریش له‌مه‌ر هه‌ندێ‌ په‌رتوكه‌كانی تری ئه‌و پیاوه‌ ده‌زانین به‌ڵام هه‌ڵیانده‌گرین بۆ كاتی خۆی.

گه‌یشتن به‌خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ر گیان (صلی الله علیه‌ وسلم) له‌ سایه‌ی _قه‌صیده‌ی (برده‌ المدیح)_

     نووسینی:عبدالله فائق عاڵڵایی                      

                                             بسم الله الرحمن الرحیم
    الحمدلله .والصلاە والسلام علی سیدی رسول الله.وعلی اله وصحبه ومن والاه.
عەرزم وایە : خودای گەورەو پەروەدگار لوتفی كرد پێمان و یارمەتیداین بۆ ئامادەكردن و وەرگێرانی 40 چل هۆكار بۆ گەیشتن بە خزمەت حەزرەتی پێغەمبەر(صلی الله علیە وسلم) لە خەوهەم لە هۆشیاریدا(یقظة)كە جگە لە دانەیەكیان نەبێت كە ئەمەیانە خۆمان نوسیومانە گشتیمان لە پەراوە بە پێزو نایەبەكەی _شێخ یوسف النبهانی_رحمە الله _بە ناوی (سعادە الدارین فی الصلاە علی سید الكونین) وەرمانگرتوە(نزای خێرمان بۆ بكە تاكو چاپكردنی بۆمان ئاسان بێت)
جابابەتی گەیشتن بە خزمەت حەزرەتی پێغەمبەر گیان(صلی الله علیە وسلم) لە خەودا بێ‌ یاخود هۆشیاری قسەی زۆر هەڵدەگرێت بە وتارو نوسینێك مافی پێنادرێت بۆیە گەر فێرخوازی زانستی بگەرێوە سەر دانراوەكانی زانایان لە لە ئێستاو رابردوو بەتایبەت پەراوەكانی شێخ نەبهانی (قدس روحە)
لەم سۆنگەیەوە پێمان باش بوو باسێكی (بردە المدیح)بكەین كە بوەتە ویردی سەر زاری خۆشەویستانی پێغەمبەر(صلی الله علیە وسلم) بە كورتی وپوختی خاوەن و بەسەرهاتی دانانی ئەم قەصیدەیە هەم وێڵی خوێندەوە ی بۆگەیشتن بە خزمەت پێغەمبەر گیان (صلی الله علیە وسلم)رونبكەینەوە.
خاوەنی ئەم قەصیدەیە :
خاوەنی ئەم قەصیدەیە (شەرەفەدین محمد سعیدی بوصیری)یە ، ئەم زاتە بەرزە لە بنەرەتدا خەڵكی وڵاتی مەغریبە لە خێڵی (سەن هاجەی بەڕبەریە) ئەم خێڵە گەڵێ‌ میرو فەرمانرەوایان تیادا هەڵكەوتوە جا ئەم زاتە لە شاری (دەلاس) لە رۆژئاوای (نیل)لە وڵاتی میسر لە ساڵی 608ه لە دایك بوە ئەم زاتە بەهۆی راستگۆیی و دەست پاكی  میرەكان لە خۆیان نزیك دەخستەوە بۆیە دەبینین زۆر تەعریف و ستایشی میرەكانی بە شعر كردوە و وەداشۆرینی (هەجوی)نا حەزانیشیانی بە شعیر كردوە.
ئەوەبو لە ساڵی 695ه دوای ژیان لەم دونیا بێنرخە بۆماوەی 87هەشتاو حەفت ساڵ  گیانی سپارد(خودای گەورە پلە و پایەی بەرزتر بكات و میهرەبانی خۆی برژێنێت بەسەریا).
هۆی دانانی ئەم قەصیدەیە:
رۆژێك شێخ محمد بوصیری لە رێگادا كە بەرەو ماڵی میر دەرۆیشت بە پیاوێكی نورانی خواناسی عەبا بەشان دەگات ئەم پیاوە بە شێخ دەڵێ‌ : تۆ پێغەمبەرت (صلی الله علیە وسلم)لە خەودا بینیوە ؟یوصیری لەم پرسیارە سەری سور دەمێنیت و دەڵێ‌ ناوەڵا نەمدیوە من و ئەم نازدارە كوجا مەرحەبا بەڵام بەم پرسیارەی تۆ كورەی دەرونم بە ئاگری خۆشەویستی ئەم پێغەمبەرە(صلی الله علیە وسلم) سۆر بۆەو ئارامم لێهەڵگیرا پیاوە خواناسەكە(عارف) ئەمەی بیست و رۆیشت بەڵام بوصیری وتەی ئەم پیاوە خواناسەی لە دڵ چەقی و نەیتوانی بچێت بۆ دیوانی پاشا گەراوە بۆ ماڵی خۆیان و كەوتە جەزبە بریاریدا گە ئیتر واز لە هاموشۆكردنی میرو پادشایان بێنێت و لە مەودوا روبەرەو خودا بێت .
بەرێزان ئەوانەی شارەزای سلوك و تەصەوفن ئەزانن كە موراد چەند بە زوویی شتی پێئەبەخشرێت كەرەتی واهەیە بابای فێرخواز پاش خوێندنی چەندەها ساڵ و پاشەكەوتكردنی علم و زانست ئینجا گەر بگاتە حاڵەتێكی روحانی یاخود مەقامێكی بچوك كەچی وابوە كە بەخوێندەوەی سەعاتێ‌ ویرد یاخود پەرستش  بگاتە مەقامی ئەو جا بوصیری (مراد)بوە لە ماوەیەكی كەم و ریازەتێكی كەم بەم پلە گەیشتوە ، هەر بۆ شەوەكەی لە خەودا دەبینێ‌ كە پێغەمبەری خوا(صلی الله علیە وسلم) تەشریفی موبارەكی وەستاوە و هاوەلەَكانی دەورەیان لێداوە (بوصیری) ئەفەرموێ‌ : كە ئەوەم دی دڵم وەك مەنجەڵ هاتە جۆش خۆشەویستی ئەم پێغەمبەرە (صلی الله علیە وسلم) وەكو كراس لەبەرم كرا لە خرشی ئەوخەوە خەبەرم بویەوە و ئیتر بەجارێ‌ وازم لە دونیا هێناو لە خۆشەویستی و تاریفی سیدنا محمد(صلی الله علیە وسلم)چەند قەصیدەو هۆنراوەیەكم دانا وەك قەصیدەی (هەمزیە)،(موحەمەدبە)،(موزەرییە)دوای تەواوبونی ئەم هۆنراوانە ئەوەندەی پێنەچوو بە ویستی خودا توشی نەخۆشی گولی بووم و لە شار دەریانكرم و رومكردە چیایەك و ئەشكەوتێكم كردە خەڵوەتگا و ماوەیەكی زۆر لە وێ‌ مامەوە تا شەوێكیان بە خەیاڵم داهات باشە من ئەوەندە تەعریف و ستایشی پێغەمبەرم (صلی الله علیە وسلم)كردووە چۆن دەبێت نەیەت بەهاوارمەوە و چاك نەبمەوە ناوەڵا واچاكە قەصیدەیەكی تر لە سەناو ستایشی خۆیی و هاوەڵانیدا بنوسم ، كاتێ‌ لە دانای قەصیدەكە بومەوە شەو بە خزمەت پێغەمبەر(صلی الله علیە وسلم) گەیشتم فەخری كائینات (صلی الله علیە وسلم ) لە ژورێك دانیشتبو منیش چومە خزمەتی بە دڵێكی گەرمەوە سەلامم لێكرد و غونچەی زاری پیرۆزوی پشكووت و بەروێكی زۆر گەش و جوانەوە وەڵامی سەلامەكەی دامەوە هەر لەوكات هەموو قەصیدەكەم بۆخوێندەوە وەلەبەر رێك و پێكی قەصیدەكە زۆر دڵخۆش بوو دەستی موبارەكی هێنا بە لاشەمدا و عەباكەی دا بەسەرم كە خەبەرم بویەوە دیتم لە جاران جوانتر و بۆنخۆش تربویمەوە  هەر بۆسەش ناونرا(بردە المدیح)بۆیە رێگەی ماڵم گرتە بەر لە رێگادا هەمان پیاوە نورانیەكەم توش بویەوە دیسان هەمان پرساری لێكردم منیش وتم قوربان من لە كوێ‌ و سیدنا محمد لە كوێ‌(صلی الله علیە وسلم)فەرموی یا محمد(یوصیری) قەسیدەكەم بدەرێ‌ منیش ووتم كام قەصیدە ئەفەرمویت من قەصیدەم زۆرن  ؟ ئەویش فەرمووە ئەو قەصیدەیە ئەڵێم كە ئەمشەو لە خزمەت پێغەمیەر (صلی الله علیە وسلم) خوێندتەوە وەناوی (بردە المدیح) ە و سەرەتاكەی بەم شێوەیە:
                  امن تذكر جیران بذی سلم             مزجت دمعا جری من مقلە بدم 
بوصیری ئەڵێ‌ سەرسامی كردم  پێم ووت باشە راستدەكەیت بەڵام چۆنت زانی ؟ فەرمووی :بۆنی گفنوگۆیەكەتان بۆم دەهات ،جا چارم نەما لە سەرەتاوە تاكو كۆتای بۆم خوێندەوە.

بزانە :
گەورەیی ئەم قەصیدەیە لەوەدایە كە پێغەمبەر(صلی الله علیە وسلم ) پەسەندی كردوە و سەرەرای ئەوەش كاتێ‌ شێخی بوصیری لە خزمەت پێغەمبەر(صلی الله علیە وسلم)ئەم قەصیدەیە دەخوێنێتەوە كە ئەگاتە سەر نیوە دێری (فمبلغ العلم فیە انە بشر)نیوە دێری دوەمی بۆنایەت حەزرەت(صلی الله علیە وسلم)دەفەرموێ‌ بۆ وەستای تەواوی كە ئەویش عەرزی دەكا بە دایك و باوكەوە بەقوربانتبم دەسەڵاتم ناشكێت بەسەریا ،حەزرەت(صلی الله علیە وسلم)فەرموی بڵێ‌ (وانە خیر خلق الله كلهم)
تێبنی:سبحان الله كاتێ‌ ئەوانەی رەخنە لەم قەصیدەیە دەگرن یەكێ‌ لە رەخنەكانیان لەم دوو نیوە دێرەیە ،تەنانەت كەسانێك ئەم قەصیدەیە بە شرك دائەنێن ئەوەتە(عائض القرنی)قەصیدەیەكی درێژی داناوە بە ناوی (بردە التوحید)ئای كە نەزانن بەڵام داخەكەم نازانن كە نازانن كەوتونەتە نێو (جهل المركب).
بۆگەیشتن بە خزمەت پێغەمبەر(صلی الله علیە وسلم)
ئەم قەصیدەیە موجەرەبە و تاقیكراوەتەوە بۆ گەیشن بە خزمەت پێغەمبەر(صلی الله علیە وسلم)بەڵام چەند ئاداب و مەرجێكی هەیە و وەدەبێت بابای خوێنەر عاصی و سەرەرۆ نەبێت هەرچەند سانایە بۆ ئەوانیش كە بەخزمەتی بگەن هەروەك مەرحوم (سەید محمد علوی المالكی)_رحمە الله_لە پەرتوكی (ذخائر المحمدیە)دەفەرموێت نوری پێغەمبەر(صلی الله علیە وسلم )وەك رۆژ وایە كەدەركەوت گشت لایەك لێی بەهرەمند دەبن وە ئیمكان هەیە لە یەكشەودا گشت دانیشنوانی سەر روی زەوی خەون بە حەزرەت (صلی الله علیە وسلم)ببینن.
لە وبَڵ و ئادابەكانی خوێندەوەی :
     واباشە لە شەوی هەینی (الجمعە)بخوبَندرێت.
     دەبێت لاشەی پاك بێت و دەستنوێژی هەبێت.
     بەرەو روگە (قیبلە)دابنیشێت.
     دەبێ‌ بەراست و رەوانی سەرە و (فتحە)_ژێرەو(كسرە)_بۆر(ضمە)_بخوێنێتەوە.
     نزمێكی بداتێ‌ واتە بە مەقامێكی خۆش بیخوێنێت.
     ئەگەر ئەزبەر بكرێت چاكترە.
     واباشە لە لایەن مورشید یاخود عارفێك مۆڵەتی خوێتدەوەی وەربگیربَت.
     دەبێت لە دوای هەر دوو نیوە دێرێك:
        مولای یا صل وسلم دائما ابدا       علی حبیبیك خیر خلق كلهم
دووبارە بكاتەوە.
     بەشەو لە دوای نوێژی شێوان بخوێندرێتەوە باشترە.
     لە پاش تەواوبوون سەڵاوات ی زۆر بدرێت لە دیداری پێغەمبەر(صلی الله علیە وسلم)                                                وصلی الله علی سیدنا ومولانا محمد (بابی انت وامی یا رسول الله  بەخوێندنەوەی ئەم بابەتە 200 خێر زیاترت بۆ دەنوسرێت گەر هاتو لەئەوجێگایانەی صەڵاواتمان نوسیوەصەڵاوات بدەیت چونكە زیاتر لە 20 جار ناوی حەزرەت(صلی الله علیە وسلم)هاتوە و هەر سەڵاواتێك بەرامبەری 10 چاكەیە.

20زانیاری زێرینی زۆر بەسوود


--------------------------------------------------------------------------------


ئامادەكردن و وەرگێرانی
عەبدوڵڵا فایەق عاڵڵایی

1.    هۆكاری ناونانی رۆژی هەینی بە (الجمعە)بەهۆی كۆبونەوەی خەڵكیە لەم رۆژەدا بۆ نوێژكردن(لاجتماع الناس فی الصلاە)،وەهەر لەم رۆژەشدا دونیا دروستكراوە و كۆكراوەتە وە وە هەمدیسان لەم رۆژەدا دونیا تَێكدەچێت و كۆدەكرێتەوە.
2.    حەزرەتی پێغەمبەر(صلی الله علیەوسلم)لەتەمەنی 63شەست و سێ‌ ساڵی رۆحی پاكی بەرزبویەوە بۆ لای خودای گەورە ، سیدنا ئەبوبەكریش لە تەمەنی 63ساڵی وەفاتی كردووە ،سیدنا عومەریش لەتەمەنی 63ساڵی وەفاتی كردووە،سیدنا عەلیش لەتەمەنی  63ساڵی وەفاتی كردووە.
3.    خەلیفە موعتەصەمی عەباسی بە (المثمن)بە ناوبانگە،چونكە ژمارەی هەشت یاریەكی گرنكی كردووە لە ژیانی ،ئەو هەشتەمین خەلیفەی عەباسییە،هەروەها ماوەی خەلافەتیشی هەشت ساڵ و هەشت مانگ بووە ، وەسەردەمی خەلافەتەكەی هەشت فتوحاتی عەسكری بە خۆیەوە بینیوە ،هەروەها هەشت كور و هە شت كچی لەدوای خۆی بە جێهێشتوە ،لەدایكبونیشی لە مانگی هەشتی ساڵی 108كۆچیبوە،وە لەتەمەنی 48 ساڵیش وەفاتی كردوە.
4.    هاوەڵی بەرێزی پێغەمبەر(صلی الله علیە وسلم)120ساڵ ژیاوە وە پاپیری باوكیشی بەهەمان تەمەن واتە 120 ساڵ ژیاوە.
5.    ( ئۆغەندە)تاكە شوێنە لە جیهاندا كە كاتی بەربانگ(الافگار)ی تیادا ناگۆرێت لە مانگی رەمەزان بە زستان و هاوین بەهارو پایز،هۆكارەكەشی ئەوەیە كە ئەم شوێنە كەوتۆتە سەر هێڵی ئیستیوا(خگ الاستوا‌و)كە بە درێژای ساڵ و بەبەردەوامی درێژای كاتی شەو و رۆژ وەك یەك واە.
6.    خاتوو(ئەسمای كچی عمیس)_رچی الله عنها_لە ژیانیدا شوی بە دوو خەلیفەی پێغەمبەر(صلی الله علیەوسلم)یەكەمیان شوكردن بوو بەحەزرەتی ئەبوبەكر لەدوای وەفاتی هاوسەری یەكەمی(جەعفەری كوری ئەبوگالب)،دواتر لە دوای وەفاتی ئەبوبەكری راستگۆ شوی بە حەزرەتی عەلی كرد(كرم الله وجهه).
7.    ووشەی (دكتۆر) ووشەیەكی لاتینیە واتاكەشی ئەندازیار یاخود مامۆستا دەگەیەنێت ،وەیەكەم زانكۆ كە ئەم نازناوەی بەكارهێنا  زانكۆی  ئیتالی_پۆلۆنی كە ئەم نازناوەی بەخشیە ئەو قوتابیەی كۆلێژی قانونی تەواوكرد.
8.    یەكەم تاوان لە ئاسمان كە سەرپێچی خودای پێكرا ئیرەیی(حەسودی)بوو لەلایەن ئیبلیسەوە بەرامبەر حەزرەتی ئادەم(علیە السلام)وە بەهەمان شێوە یەكەم تاوان لە سەر زەوی كە سەرپێچی خوای پێكرا ئیرەیی حەسودی بوو لەلایەن هابیل بەرامبەر قابیل كەسەرەنجام كوشتی.
9.    بەردە رەشەكە(الحجر الاسود)زۆر كەس وادەزانێت هەر لە سەرەتاوە رەشبوە،كەچی وانیە بەڵكو سپی بووە و تاوانی بەنی ئادەم رەشی كردووە.
10.    4چوار كەس خاوەنی 100منداڵ بوینە ئەوانیش:ئەنەسی كوری مالك_عەبدوڵڵای لەیسی_خەلیفە سەعدی_جەعفەر هاشمی.
11.    هۆی ناونانی (شام)بەم ناوە دەگەرێتەوە بۆ(سامی)ی كوری نوح(سەلامی خوایان لەسەر بێ‌)كە لەم ناوچەیە سەقامگیر بووە،بە زوبانی سریانی سامیان پێگوتوە لە عەرەبیش پیتی سینەكە كراوەتە شین.
12.    ئەوكەسانەی كە زۆر بە پێغەمبەر(درودی خوای لەسەر)ئەچوون ئەمانەن:جەعفەری ئامۆزای،ئەبوسوفیانی كوری حارسی كوری عبدالمطلب،قەسەمی كوری عەباس،سائیبی كوری عوبێدی قورەیشی پابیرەی ئیمامی شافعی،حوسەینی كوری عەلی.
13.    ئەوانەی كە لەپێش پێغەمبەر(درودی خوای لەسەر بێ‌)ناویان موحەمەد بوە هەشت كەس بوینە و تەنها یەكیان لە دەمی بانگەوازی ئیمان مابویەوە و باوەری بە حەزرەت هێنا.
14.    ئەو چیرۆكانەی كە خەیاڵاوی و لۆژیكی نین و دانپێهێنانی ئاسان نیە ناونراوە(خورافیات)هۆكەشی بۆ پێاوێك دەگەرێتەوە  كە بانگەشەی ئەوەی دەكرد جنەكان بردویانەو لە لایەن ماوەیەك مایتەوە و چەند مانگێك خۆی  حەشاردابوو دواجار گەرایەوە و چیرۆك گەلێكی بۆ گەلەكەی دەگێرایەوە كەوا چۆن لەگەڵ جنەكان بووە و چیكردووە ،خەڵیكیش زۆر بەلایان ئەستەم بوو راستێتی قسەكانی ئەم پیاوە بسەلمێنن جا ئەم پیاوە ناوی خۆی(خورافە)بوە لە هۆزی (نەوەی عوزرە)جا پاش ئەمە هەرچیرۆكێك بەم نالۆژیكی بوایە ناوئەنرا خورافە.
15.    تاكە كەسێك كە لە ناوەوەی ماڵی خوا(كەعبە)لە دایكبوبێت (حەكیمی كوری حزامە).
16.    زۆرترین بەشی فیتامین ی مێوەجات لە توێكڵ و پەڵكەكەیەتی،بۆیە پێویستە دوای خاوێنكردنەوە بەگوێرەی توانا بە پەلكەوە میوەجات بخۆین.
17.    دۆزەخ سۆر نیە وەك ئەوەی خەڵكانێك  بەم شێوەیە تێگەیشتون،بەڵكو رەنگی دۆزەخ رەشە.
18.    تاكە كەسێ‌ كەخوای گەورە سوێندی پێ خواردبێت پێغەمبەری ئیسلامە (ڵعَمْرُكَ إِنَّهُمْ ڵفِی سَكْرَتِهِمْ ێعْمَهُونَ ) [الحجر :72]. ،
19.    (حەكیمی كوری حزام) و (حەسانی كوری سایت) ی شاعیر هەردووكیان 60شەست ساڵ لەسەردەمی نەفامی و 60ساڵ لەسەردەمی بانگەوازی ئیسلام ژیاون و هەردووكیان لە ساڵی 54لە مەدینە مردوون.
20.    یەكەم كەس كە گوارەی لە گوێ‌ كردبێت هاجەرەی خێزانی ئیبراهیم پێغەمبەر بووە،كە گواریەكی سادەی بازنەیی لە گوێچكە كردووە.

سەرچاوە :ئینتەرنێت_پێگەی(بنك المعلومات).




لە وتە بەنرخەكانی زانای پایەبەرز مامۆستامان (عبدالله هەرتەلی) لە پەرتوكی (گولزاری ئیسلام).لە رەدی وەهابیەكان

ئەی لاوی موسڵمان: بۆخاتری خوا، تكات لێدەكەم  ڕێبازە پیرۆزەكەی (محمد بن عبدالله)ی پێغەمبەرت ()گــوم نەكەی وشوێن ڕێبازە چەوتەكەی (محمدبن عبدالوهاب)مەكەوە (2)
ئەی لاوی موسڵمان: ئائەمەیان ئەو (محمدبن عبدالوهاب) یە كە (خوارج)ی ئێستا بە (شیخ الإسلام) وبە (مجدد دین الإسلام) و بە (بگل التوحید) ناوی ئەهێنن وئەیانەوێ‌ گەنـجەكانی موسڵمان لەهـەرچوارمەزهەبی (أهل السنە) لابدەن وبیان هێننەسەر مەزهەبی (محمدبن عبدالوهاب)ی پاڵەوانی ئاژاوەو تێكدەری دەوڵەتی ئیسلام ,بەڵێ‌ هەر(محمدبن عبدالوهاب)بوو لەڕێگەی (همفر)ی جاسوسی ئینگلیز پەیمانی لەگەڵ ئینگلیزدابەست ودەوڵەتی ئیسلامی بێ‌ هێزكردو ڕێگەی بۆ ئینگلیزئاســان كرد تاكو بتوانێ‌ لە (3)ی ئاداری(1924)ز خەلافەتی ئیسلامی هەڵبوەشێنێ‌ ودەوڵەتی ئیسلام پارچەپارچە بكاو موسڵمانان بە (یتیم)ی وبەبێ‌ (خلیفە) سەرگەردان بن (إنالله ۆإناالیه ِراجِعون).
ئەی لاوی موسڵمان: ئیستاش پەیوەندی نێوان ئینگلیزی ئاغاو وەهابیەكانی نۆكەر پتەوترە لەجاری پێشوو, بەزەییو پەیـوەندی نێوانیان زۆر بەهێزترە لەبەزە یی نێوان دایك وكچ , فەرموو بەچاوی خۆت دیتت لەساڵی (1990) ز, بەرامبەر(1411) ك, حیزبـی بەعسی عێراقی دەستی بەسەر(كویت) داگرت و ویستی بەرەو (السعودیە) بڕوا,دیتت یەكسەر(إنگلیز وأمریكا  وفرنسا) هاتنەهاواری بنەماڵەی (ال سعود)ی وەهابی وەزانایانی ئایینی وەهابیش (فتوا) یان دا, (كە دروستە موسڵمانانی عێراق بەدەستی كافرەكان بكوژرێن) .ئەی برای موسڵمان بەچاوی خۆت دیتت: (موشەك)و (فڕۆكە)ی ئەم سێ‌ دەوڵەتە كافرانە چۆن شارەكانی ئیسلامیان بۆمباران دەكردو سەربازو ژن ومناڵو پیری موسڵمانیان لەت لەت دەكرد,بە جۆرێكی وا ژمارەی كوژراوی موسڵمانی عێراق وكوردو عەرەب و كەمایەتیەكانی ترگە یشتە (85)هەزار ئەمە لەلایەك, لەلایەكی تریشەوە دەبینین جوەكان - بەیارمەتی ئینگلیز- خاكی (فەلەستین)یان داگیركردوە, بەڵام تائێستا
وەهابیەكانی (سعودیا) یەك فیشەكیان بەرامبەر جوەكان نەتەقاندوە جگەلەمەش (إبن باز)ی وەهابی فتوای دا: كە پێكهاتن لەگەڵ جولەكەی داگیركەردا دروستە, بەڵێ‌ ئەمەش بەهۆی ئەوەیە, جوەكان ووەهابیەكان هەردووكیان نۆكەری ئینگلیزن, بەڵێ‌ ڕاستە: كە پێغەمبەر() دەربارەی (خوارج) دەفەرموێ‌: ((ێقْتلُونَ اهــڵ الإسْلامِ وێدَعُونَ أهڵ اڵاوپانِ)).(1) واتە: موسڵمانان دەكوژن و واز لە كافرەكان دەهێنن.(2)
ئەی برای موسڵمان: خوای گەورە من وتۆ وباوك ودایكمان وسەرجەم خۆشەویستانمان بە بەر شەفاعەتی ئەو پێغەمبەرە   بـدا لە سەرتای باسی پێغەمبەری ئیسلامەوە تا ئێرە بۆت ئاشكرابوو, چەند پێغەمبەرێكی گەورە وبەڕێزە , لە دونیا وقیامەتدا توخودا كوفر لەو كوفرە ناشیرنتر هەیە كە وەهابیەكانی خەواریج دەیانگوت: ((عَصَاێ خَیْرٌمِن مُحَمَّدٍ ڵانّی أنْتَفِعُ بِهاۆمُحَمَّّد قَدْماتَ فَڵم ێبْقَ فِیِهِ نَفْعُ)) واتە: دار عصایەكەی من لە (محمد) () باشترە چونكە سودی لێ وەر دەگرم و(محمد)یش مردووە وسودی نەماوە - نعوژ بالله- بڕوانە (روچە المحتاجین) ل (385) (3).
ئەی لاوی موسڵمان: تكات لێدەكەم هیچی تر گوێ‌ مەدە قوتابیانی (همفر)ی ئینگلیزو (ڕیجنالد)ی فەرەنسی, كە دەڵێن: (توسل) و(زیارەتی پێغەمــبەر () وسەڵاوات لێدان (بدعە) یە.  لەم گۆتە ناشیرنانە بە ئاشكرا دیارە: وەهابیەكان و (سلفی)یەكانی (خوارج) گشتیان بە پەیرەوو پڕۆگرامی (ڕیجنالد) و(همفر) پەروەردەكراون ودوژمنایەتی پێغەمــبەر  وخۆشەویستانی پێغەمبەر()لەناو دڵیاندا جێگیر بووە. گومانت نەبێ‌: كە پێغەمبەر () بە زیندویی وبە مردویی هەر پێغەمبەرە, وهەر بەڕێزەو هەر خاتر مەندەو, هەر ئاگادارە, كەوابوو: تەنها بۆ پلەی خوایەتی بەرزی مەكەوە, ئیتر هەرچی دەربارەی ئەم  بەڕێزە دەڵێی بیڵێ‌ چونكە لە گشت پێغەمبەرەكانی خوا (علیهم الصلاە والسلام) گەورەترە, كەوابوو: لە گشت ئادەمیزدانی تر و(ملائكە) وجنۆكەش گەورەترە.

شێخی سەلەفیەكان و بەدرەوشتی

(عبدالرحمن  دمشقیە) كە بە  یەكێكە لە گومراو بێئەدەبەكان ، ئەم بێئەدەبە ئەولیاو پیاو چاك نەماوە زمان درێژی نەكاتە سەری ،خوای گەورە (فچائح)ی شێخی سەلەفیەكانی ئاشكراكرد بەوەی كاتی خۆی لە زانكۆی شەریعەی ئەزهەری لوبنانی لەسەر بەدڕەوشتی و دەركراوە، ئەمەش بەڵگە:

الأحد، 31 أكتوبر 2010

شعرێك له‌ مه‌دحی پیری قه‌ره‌چێوار حه‌زره‌تی (شێخ حه‌سه‌ن)شای رۆخانه‌

                                                                    شاهم شای شمس الدینه‌
                                                                    رابــــه‌ری رێی ئه‌وینه‌
                                                                    خاوه‌ن توانای به‌تیـــنه‌
                                                                    مه‌ردی دونیا هه‌م دینه
                                                                 +++++++++++++++
                                                                    گیانم فیدای گیــــانت بێ‌
                                                                   جه‌سته‌و دڵ قوربانت بێ‌
                                                                  سه‌ر به‌رده‌بازی رێت بێ‌
                                                                   بونم خۆڵی به‌ر پێت بـــێ‌
                                                               ++++++++++++++++
                                                                  هاتــــومه‌ به‌ر ده‌رگاكه‌ت
                                                                  میوانی باره‌گـــــــــــاكه‌ت
                                                                  توخوا قه‌بوڵـــمان فه‌رموو
                                                                  بمـــــكه‌ رێبوار رێگاكه‌ت
                                                             ++++++++++++++++
                                                                 په‌یمان ده‌ده‌م په‌یــــــــمانم
                                                                 په‌یــــمانی زارو گیـــــانم
                                                                 په‌یـــــمان راسته‌ مه‌ردانم
                                                                 بگره‌ ده‌ستم قوربــــــــانم
                                                                 ++++++++++++++
                                                                عه‌وداڵ و رێبواری تۆم
                                                                شه‌یدا و ئه‌وینداری تۆم
                                                                ئاگاهو بێداری تـــــــۆم
                                                                مورید و هه‌م یاری تۆم
                                                              +++++++++++++++
                                                                شاهم بـــــگره‌ ده‌ستانم
                                                               من تامه‌زرۆی هه‌ستانم
                                                                بێزارم له‌ وه‌ســــــتانم
                                                              شه‌یدای رێگه‌ی مه‌ستانم

له‌ به‌رواری15/3/2010
ئه‌م شعره‌مان له‌ مامۆستا ملا فارووق وه‌رگرت له‌ خزمه‌ت حه‌زره‌تی شاحه‌سه‌ن(قدس سره‌)

الخميس، 21 أكتوبر 2010

چۆن به‌خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ر(صلی الله علیه‌وسلم)ده‌گه‌یت له‌ خه‌ودا.





                     بسم الله الرحمن الرحیم

ئیمام ابو القاسم السبیكی له‌ په‌رتوكی (الدر المنظم)ریوایه‌ت ده‌كات كه‌ كه‌ له‌ حه‌دیسدا هاتوه‌ هه‌ركه‌سێك بڵێ‌ (اللهم صل علی روح محمد فی الأرواح وعلی جسده فی الأجساد وعلی قبره فی القبور )ئه‌وه‌ من له‌ خه‌ودا ده‌بینێت هه‌ركه‌سیش من له‌خه و‌ ببینێت له‌ قیامه‌تیش من ده‌بینێت ،له‌ وێش شه‌فاعه‌تی بۆ ده‌كه‌م ،بۆ هه‌ركه‌سێكیش  شه‌فاعه‌ت بكه‌م ئه‌وه‌ له‌ حه‌وزه‌كه‌ی من ئه‌خواته‌وه‌،هه‌ركه‌سێكیش له‌حه‌وزه‌كه‌م بخواته‌وه‌ ئه‌وه‌ لاشه‌ی حه‌رام ده‌بێت له‌سه‌ر ئاگری دۆزه‌خ.

××ئیمامی القسطلانی×××ده‌فه‌رموێت :له‌ هه‌ندێ‌(مجامیع)دیومه‌ هه‌ركه‌سێ‌ به‌رده‌وام بێت له‌سه‌ر خوێندنه‌وه‌ی سوره‌تی(المزمل)و(الكوثر)ئه‌وه‌ خه‌ون به‌ حه‌زره‌تی پێغه‌مبه‌ر(صلی الله علیه‌ وسلم)ده‌بینێت.


××××گه‌وره‌ و سه‌ردارمان شێخی مه‌شایخان ئیمامی بانگخوازان ،سه‌یدی ئه‌ولیایان ،نوری چاوم شێخ و مورشیدم ،قوگتبی ره‌بانی هه‌یكه‌لی صه‌مه‌دانی شێخ عبدالقادری گه‌یلانی (قدس الله سره)×××××
له‌ په‌رتوكی(الغنیه‌)له‌ (الاعرج)ئه‌ویش له‌ صه‌حابه‌ی پایه‌دار ،خۆشه‌ویستی سه‌یدی سه‌ردار(صلی الله علیه وسلم)_ابی هریره‌_باسكردووه‌،كه‌ حه‌زره‌ت(صلی الله علیه وسلم)فه‌رموویه‌تی:هه‌ركه‌سێك له‌شه‌وی هه‌ینی دوو ره‌كعه‌ت نوێژ بكات له‌ هه‌ر ره‌كعه‌تێك فاتیحه‌ و ئایه‌تی كورسی جارێك بخۆێنێت،دواتر 15 جار (قل هو الله)بخوێنێت له‌دوای نوێژه‌كه‌ی 1000هه‌زار جار بڵێ‌(اللهم صل علی محمد النبی الامی )ئه‌وه‌ من ده‌بینێت له‌ خه‌ودا،هه‌ینی داهاتوی به‌سه‌ر دانایه‌ت حه‌تمه‌ن من ده‌بینێت،جا هه‌ر كه‌سێك من ببینێت به‌هه‌شتی بۆ هه‌یه‌،وه‌ له‌گوناهی پێشین و داهاتوی ده‌بوردرێت.

××××خواناسی گه‌وره‌(الشیخ مصطفی البكری)×××له‌ كۆتای شه‌رحه‌كه‌ی له‌سه‌ر(حزب النووی)ده‌فه‌رموێت:له‌ سوده‌كانی ناوی پێغه‌مبه‌ر(محمد)_صلی الله علیه‌ وسلم_هه‌ركه‌سێ‌ هه‌موو شه‌وان 22بیست و دووجار بیخوێنێته‌وه‌ ،ئه‌وه‌ به‌ خزمه‌ت حه‌زره‌ت ئه‌گات(صلی الله علیه‌ وسلم).
خوایه‌گیان بۆ خاتری خۆشه‌ویسته‌كه‌ت به‌ خزمه‌ت خۆشه‌ویسته‌كتمان بگه‌یه‌نه‌.امین

ئه‌م چه‌ند خاڵه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ ده‌ستنووسی(چۆن خه‌ون به‌حه‌زره‌ت(صلی الله علیه‌ وسلم)ده‌بینیت؟)دانراوی:عبدالله فائق عاڵڵایی وه‌رگیراوه‌ كه‌ئه‌ویش له‌ (سعاده‌ الدارین)ی شێخ یوسف النبهانی وه‌رگرتوه‌.




الأحد، 17 أكتوبر 2010

(التصنیف الموضوعی لتاریخ بغداد)كتێبێكی چاكه‌


 ئه‌م كتێبه‌ به‌ناوی(التصنیف الموضوعی لتاریخ بغداد)ه‌،په‌رتوكی به‌ناوبانگی(تاریخ بغداد)ی حافظ أبی بكر الخطیب البغدادی ،به‌ بابه‌ت دایرشتوه‌،كه له‌ لایه‌ن(د.محمد بن عبدالله الهبدان)ئاماده‌كراوه‌،له‌(دار ابن الجوزی)چاپكراوه‌،هه‌رچه‌نده‌ نرخه‌كه‌ی تۆزێك گرانه‌ به‌ڵام ئامۆژگاریتان ده‌كه‌م كه‌ به‌ده‌ستی بهێنن چونكه‌ زۆر ریوایه‌ت و به‌ڵگه‌ی نایابی تێداهه‌یه‌ له‌مه‌ر ته‌وه‌سول و ته‌به‌روك و تصوف،هه‌روه‌ها ئه‌م په‌رتوكه‌ سودێكی زۆریشی هه‌یه‌ بۆ وتاربێژه‌ به‌رێزه‌كان،جا ئه‌لێره‌دا جه‌ند نمونه‌یه‌ك له‌مه‌ر به‌ڵگه‌ی ته‌وه‌سول و ته‌به‌روك ده‌هێنمه‌وه‌ كه‌ له‌م په‌رتوكه‌مان وه‌رگرتوه‌:
قال احمد القطیعی:سمعت الحسن بن ابراهیم ابا علی الخلال یقول:ما همنی امر فقصدت قبر موسی بن جعفر فتوسلت به‌ الا سهل الله تعالی لی ما احب_تاریخ بغداد(10/120)
+عن ابی الضچل عبیدالله بن عبدالرحمن بن محمد الزهری قال:سمعت ابی یقول:قبر معروف الكرخی مجرب لقضاء  الحوائج ویقال انه‌ من قرا عنده‌ مائه‌ مره‌(قل هو الله احد)وسأل الله تعالی ما یرید قضی  الله ‌له‌ حاجته‌_تاریخ بغداد(1/122)
به‌ هیوای سودبینینی خوێنه‌رانین

السبت، 16 أكتوبر 2010

زكره كانی پێش قامه ت بۆ نوێژ

                        زكره كانی پێش قامه ت بۆ نوێژ

                                                 بسم الله الرحمن الرحیم
              

ئاماده كردنى :حسين حاجى احمد

الحمد لله ،والصلاه‌ والسلام علی رسول الله،وعلی اله وصحبه ومن والاه.

به راستی یه كێك له باشترین په‌رستشه‌كان یاد(ذكر)ی خودایه ، ئه گه‌ر بێت و بمانه ویت باسی گه وره یی زكر بكه‌ین له‌ ئیسلامدا  به ده یان ووتار كۆتایی نایه ت ،ئه‌ونده‌ ده‌ڵێین حه‌زره‌ت(صلی الله علیه وسلم)_سید الذاكرین_بووه،جا به‌و پێیه ی ئیسلامی پیرۆز ئاینێكی گشتكیره ئه‌وه بۆ به‌رده‌وامی په‌یوه‌ندی به‌نده‌كان به خوداوه‌(جل جلاله)بۆ هه‌ركات و شوێنێك زیكرێكی تایبه‌تی داناوه،جا سه‌باره‌ت به‌ زیكره‌كانی كاتی نوێژ ئه‌ ڵێین:زكره‌كانی دوای نوێژ هیچ(قیل وقال)ی له‌سه‌ر نییه‌ و بگه‌ ریوه‌ سه‌ر په‌ رتوكی نایابی (اڵاذكار)دانراوی سیدنا الامام النووی(رضی الله عنه)
به‌لام سه‌باره‌ت به‌ زكره‌كانی به‌ر له‌ نوێز دیاره‌ كه‌ سانێك ئینكاری ده‌كه‌ن و به‌ بیدعه‌ی ده‌زانن ئێمه‌ش ان شا‌ء الله به‌ پیشتیوانی خودا بۆ موسڵمانانی كورد زوبان روونده‌كه‌ینه‌وه‌ كه‌ بابه‌تكه‌ به‌م شێوه‌یه‌ نییه‌ كه‌ ئه‌وانی واباسی لێوه‌ده‌كه‌ن،سه‌رنج بده‌ ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌:
عن ام رافع(رضی الله عنها)أنها قالت:یارسول الله(صلی الله علیه‌ وسلم)دلنی علی عمل یأجرنی الله(عزوجل)علیه؟قال:(یا أم رافع إذا قمت إلی الصلاه‌ فسبحی الله عشرا وهلله‌ عشرا واحمدیه‌ عشرا وكبریه عشرا واستغفریه عشرا ،فإنك إذا سبحت قال:هذا لی،وإذا هللتِ قال :هذا لی ،وإذا كبرتِ قال:هذا لی،وإذا استغفرتِ قال:قد فعلت)واته‌:
له‌دایكی رافیعه‌ وه‌ كه‌ناوی خۆی(سلما)یه‌ و خزمه‌تكاری پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه‌وسلم)بووه‌،كه‌ فه‌رموویه‌تی:ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خودا(صلی الله علیه وسلم)شتێكم فێربكه كه‌ خوای گه‌وره‌ پاداشتم له‌سه‌ری بداته‌وه‌؟حه‌زره‌تیش(صلی الله علیه وسلم)فه‌رمووی :ئه‌ی دایكی رافع هه‌ركاتێ‌ ویستت هه‌ڵسی نوێژبكه‌یت ئه‌وا (10)جار بڵێ‌(سبحان الله)وه‌ ده‌جار بڵێ‌(لا إاله الا الله)وه‌ده‌جار بڵێ‌(الحمد لله)وه‌ ده‌جار بڵێ‌(الله اكبر)وه‌ده‌جار بڵێ‌(أستغفر الله)، چونكه‌ به‌راستی كه‌تۆ ده‌ڵێی (سبحان الله)خودا ئه‌فه‌رموێ‌ ئه‌وه‌ بۆ منه‌ ،وه‌كه‌ ده‌ڵێی (لا اله الا الله)ئه‌فه‌رموێ‌ ئه‌وه‌ بۆ منه،وه‌كه‌ ده‌ڵێی (الحمد لله)ئه‌فه‌رموێ‌ ئه‌مه‌ بۆ منه‌،كه‌ ده‌ڵێی (الله اكبر)ئه‌فه‌رموێ‌ ئه‌وه‌ بۆمنه‌،كه‌ ده‌ڵێی(أستغفر الله)خودا ئه‌فه‌رموێ‌:ئه‌وه‌ به‌راستی لێتخۆشبووم.
جا زاهیری فه‌رمووده‌كه‌ ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت كه‌ ئه‌م ویردانه‌ بۆ به‌ر له‌ نوێژن،هه‌ر وه‌ك چۆنان ئیمامی زانایان(النووی)به‌م سه‌ره‌باسه‌ (باب ما یقول عند إراده‌ القیام الی الصلاة)هێناویه‌تیه‌وه‌.
پرسیاركرا له‌ مامۆستا ملا باقر بالك كه‌ مه‌شهوره‌ به‌(مدرس الكردستانی):ئایا سونه‌ته‌ بۆ ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ ده‌یه‌وێ‌ نوێژ بكا له‌ پێشدا ده‌ جار بڵێ‌ سبحان الله...هتد؟وه‌ئه‌گه‌ر سوننه‌ته‌ ئایا پێش نوێژی مه‌ غریبیش هه‌ر سوننه‌ته‌؟
له‌ وه‌ڵامدا فه‌رمووی:به‌ڵێ‌ سوننه‌ته‌ هه‌تاوه‌كو پێش مه‌غریبیش هه‌روه‌ك له‌ (اطلاقی)أژكاری ئیمامی النواوی)ده‌فامنێرێته‌وه‌ كه‌ ئه‌فه‌رموێ‌(باب مایقول عند اراده‌ القیام الی الصلاه‌)كه‌ ئه‌فه‌رموێ‌(عند إراده‌...) موطله‌قه‌ و (عام)ه‌،واته‌ گشتییه‌و مه‌غریبیش ده‌گرێته‌وه‌(بروانه‌(جامع الفتاوی/لا55)
هه‌روه‌ها له‌ لاپه‌ره‌(56)ی په‌رتوكی ناوبراو ده‌فه‌رموێ‌(ثم ظاهر الحدیث ان یكون هذا الاوراد علی ترتیب مافی الحدیث)كه‌واته‌ ده‌بێت به‌ریزبه‌ندی حه‌دیسه‌كه‌ زیكره‌كان بخوێندرێته‌وه‌ و پاش و پێش نه‌كرێت.
جا ئه‌وه‌ی كه‌ ئیستا باوه‌ له‌ مزگه‌وته‌كان كه‌ یه‌كێك به‌ده‌نگ ده‌یخوێنێت و دواتر دوعا ده‌كه‌ن ئینجا قامه‌ت ده‌كات بۆ نوێژ بنچینه‌یه‌كی شه‌رعی هه‌یه‌،كه‌وابوو بۆ ئه‌وه‌ی تۆش به‌ شداربی له‌ ژاكه‌یه‌ ئه‌وه‌ ئه‌م نوسراوه‌ بڵاوبكه‌وه‌وه‌ و به‌ خه‌ڵكی رابگه‌یه‌نه‌،چونكه‌ وه‌ك گوتمان ئێستا خه‌ڵكانێك به‌ ناوی اهلی سوننه‌ ئه‌ڵێن ئه‌م زیكرانه‌ بیدعه‌ن و بنچینه‌ی شه‌رعییان نیه‌،جا موسڵمانی راست ئه‌وه‌یه‌ هه‌ركاتێ‌ راستیه‌كی بۆ ررونبویه‌وه‌ یه‌كسه‌ر ملكه‌چبێت ،حه‌زره‌ت(صلی الله علیه‌ وسلم)ده‌فه‌رموێت(الحكمه‌ ضاله‌ المؤمن فحیث وجدها فهو احق بها)رواه الترمذی وابن ماجه وغیرهما وحسنه السوطی وغیره.
كه‌وابوو مه‌ڵی بزانم فلان وفیسار چی ده‌لێن له‌ نامیلكه‌كانییان،كاكه‌ ئه‌وه‌ حه‌دیسی رسول الله،بێوست به‌ ئیزن له‌ مامۆستاكه‌ت ناكات نه‌خاسمه‌ كه‌ ئه‌هلی بیدعه‌ن(قال امنتم له قبل ان اژن لكم)طه:71.
ئیمامی عه‌لی(كرم الله وجهه)ده‌فه‌رموێت(لا تعرف الحق بالرجال بل اعرف الحق تعرف اهله)_نقله الامام الغزالی فی المنقذ من الظلال)لا52_


                                      ته‌خریجی فه‌رمووده‌كه‌
ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌ ئیمامی(ابن السنی)ریوایه‌تی كردوه‌ له‌ كتێبی(عمل الیوم واللیله‌)(باب مایقول إژا قام الی الصلاه‌)رقم(107)...هه‌روه‌ها شیخ الاسلام الحافڤ النووی له‌ كتێبی (اڵاژكار)(باب مایقول عند إراده‌ القیام الی الصلاه‌)لاپه‌ره‌(42)...وه‌ شیخ الاسلام الحافڤ ابن حجر العسقلانی..له‌ كتێبی(نتائج اڵافكار فی تخریج ما فی اڵاژكار من الاحبار)به‌رگی یه‌ك/لا390 ئه‌فه‌رموێ‌(حدیپ حسن ورجاله موتوقون)..وه‌(ابو اسماه‌ سلیم بن عید بن محمد الهلالی اڵاپری)له‌ كتیبی(نیل الاوطار بتخریج احادیث الاذكار)ده‌ڵێ‌:(وهو(یعنی تحسین الحافڤ)كما قال)....جگه‌ له‌مانه‌ش ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌ ژه‌ند شواهدێكی هه‌ن ،وه‌ك ئیمامی(الطبرانی)ریوایه‌تیكردوه‌ له‌ (معجم الكبیر)(24/302)رقم(766)كه‌ (الحافڤ المنذری)له‌ كتێبی (الترغیب والترهیب)(2/431)(باب الترغیب فی التسبیح والتهلیل والتحمید علی اختلاف انواعه )دا هێناه‌وه‌ویه‌تی ده‌فه‌رموێ‌(رواه‌ الطبرانی ورواته‌ محتج بهم فی الصحیح)،وه‌ (الحافظ الهیثمی)له‌ په‌رتوكی(مجمع الزوائد ومنبع الفوائد)_(كتاب الاژكار)_(باب نا جا‌و فی الباقیات الصالحات ونحوها)_(10/109)ش رقم(16868)دا هێناویه‌تی و ده‌رباره‌ی ده‌فه‌رموێ‌(رواه الگبرانی ورجاله رجال الصحیح)هه‌روه‌ها شاهیدێكی تری هه‌یه‌ كه‌ فه‌رمووده‌كه‌ له‌ پله‌ی (حسن)ه‌وه‌ به‌رز ئه‌بێته‌وه‌ بۆ پله‌ی (صحیح بشواهده‌ وطرقه‌)یان(صحیح لغیرو)وه‌ك له‌ (علوم الحدیث)دا هه‌یه‌.
وصلی الله علی سیدنا محمد وعلی اله وصحبه‌ وسلم..والسلام علیكم ورحمه‌ الله وبركاته.


سه‌رچاوه‌كان(المصادر)
1_الاذكار_الامام النووی.
2_الفتوحات الرباینه‌ علی الاذكار النواویه‌_ الشیخ ابن علان الصدیقی.
3_نیل الاوطار بتخریج احادیث الاذكار_سلیم الهلالی الاثری.
4_مجمع الزوائد ومنبع الفوائد_الحافڤ الهیپمی.
5_نتائج الافكار بتخریج ما فی الاذكار من الاخبار_ابن حجر العسقلانی.
6_الترغیب والترهیب_الحافڤ المنژری.
7_جامع الفتاوی_للعالم الربانی الاستاذ ملا محمد باقر البالك المشهور بالمدرس الكردستانی.
8_حجج المتقین_للشیخ العلامه‌ ملا طیب البحركی.
9_المنهجیه‌ العامه‌_الشیخ عبدالفتاح قدیش الیافعی